Opracowanie przygotowane i udostępnione dzięki uprzejmości: Anny LEŃCZYK

Charakterystyka środowiska przyrodniczego wsi Husów

Wieś Husów położona jest w powiecie łańcuckim, należącym do województwa podkarpackiego. Posiada znaczące walory krajoznawcze oraz wyróżnia się bogatą przeszłością historyczną.

W obrębie opisywanej wsi znajdują się fragmenty dwóch dużych jednostek fizyczno – geograficznych. Według podziału fizyczno – geograficznego Polski w systemie dziesiętnym J. Kondrackiego (1994) obszar ten należy do Prowincji Karpaty Zachodnie (51), o podprowincjach: Północne Podkarpacie (512) i Zewnętrzne Karpaty Zachodnie (513). W dalszym podziale wyróżniono makroregiony i mezoregiony. Kotlina Sandomierska jest największym makroregionem Podkarpacia Północnego. W jej skład wchodzi 11 mezoregionów fizyczno – geograficznych, z których Podgórze Rzeszowskie (512.52), obejmuje częściowo opisywaną wieś (5% powierzchni wsi). Druga podprowincja – Zewnętrzne Karpaty Zachodnie zawiera m.in. makroregion Podgórze Środkowobeskidzkie. Składa się ono z 9 mezoregionów, z których Pogórze Dynowskie (513.64), stanowi zasadniczą część charakteryzowanej wsi (95% powierzchni wsi).

Granicą miedzy Karpatami a Kotlina Sandomierską, a dokładniej między Podgórzem Rzeszowskim a Pogórzem Dynowskim, jest wyraźny próg morfologiczny wyznaczony zasięgiem fliszowych utworów karpackich kontaktujących się z ilasto – piaszczystymi utworami miocenu.

Pod względem tektonicznym północna-wschodnia część wsi Husów to tereny zapadliska przedkarpackiego, wypełnione utworami mioceńskimi, zaś środkowa i południowa część – należy do jednostki skolskiej (Karpaty Zewnętrzne), którą budują utwory fliszu karpackiego.

Pod względem urzeźbienia, Husów dzieli się na dwie części: zasadniczą część powierzchni obiektu (95%) reprezentują pasma górskie Karpat fliszowych, a pozostałą część (około 5%) tworzą wierzchowiny zapadliska przedkarpackiego.

Zasadnicza część wsi, należąca do Pogórza Dynowskiego charakteryzuje się rzeźbą erozyjną. Krajobraz naturalny tworzą tu płaskie wierzchowiny pogórzy fliszowych, przebiegające z NW na SE o wysokości 330 – 420 m n.p.m. Rozcięte są one dość gęstą siecią dolin. Dna większych dolinek leżą na wysokości 230 – 250 m n.p.m. Erozyjne i denudacyjne doliny są na ogół wąskie, stromościenne o profilach V – kształtnych i tworzą na tym terenie często wciosy, szczególnie w swoich odcinkach źródłowych.

Na obszarze wsi przeważają stoki o nachyleniu do 100. Jednakże w wielu miejscach dość licznie reprezentowane są stoki o nachyleniu znacznie większym, dochodzącym często do 250.

Na terenie wsi występują liczne osuwiska typu skalno – zwietrzelinowego. Utworzyły się one na warstwach inoceramowych, tworzą też strefy na pstrych łupkach i warstwach menilitowych.

W podziałach Polski na regiony klimatyczne obszar wsi Husów zgodnie z położeniem jest zaliczany do jednostek karpackich. Gumiński (1948) zaliczył ten obszar do Dzielnicy podkarpackiej (XIX), Romer (1949) do typu klimatu górskiego i podgórskiego (F), a Sokołowicz (w: Narodowy Atlas Polski 1973 – 1979) oraz Wiszniewski i Chełchowski (1975) do regionu karpackiego. W podziale Karpat na piętra klimatyczne opisywany obszar należy do pietra pogórskiego, umiarkowanie ciepłego, którego granice wyznaczają średnie roczne temperatury powietrza 8.0 i 6.00 C (Hess 1965).

Dla Pogórza Dynowskiego, w obrębie którego znajduje się miejscowość Husów gradient termiczny wynosi 0,560 C/100 m wzrostu wysokości, gradient opadowy 50 mm/100 m wzrostu wysokości n.p.m. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,60 C, a izoterma o tej wartości pokrywa się z przebiegiem granicy Pogórza. Amplituda średniej rocznej temperatury wynosi do 20 C. Najniższe średnie miesięczne temperatury, rzędu -3,5 do -4,0 0 C , występują w grudniu i styczniu, a najwyższe, rzędu 18,00 C w lipcu. We wsi Husów często występuje inwersja temperatury, szczególnie późną jesienią i zimą w ciągu roku. W okresie wegetacyjnym, trwającym na ogół 205 dni występują często szkodliwe dla upraw posuchy, z częstotliwością raz na trzy lata.

Obszar wsi leży w zasięgu zlewni rzeki Mleczki o dziale wodnym III rzędu oraz częściowo w zasięgu zlewni dolnego Wisłoka. Sieć wewnętrzną, odwadniającą obszar gminy tworzą rzeki: Husówka, Markówka oraz mniejsze bezimienne potoki.

Występujące potoki są często ciekami okresowymi. Stany poziomu wód w tych ciekach uzależnione są od okresowych zmian pogodowych. Układ i gęstość sieci rzecznej na obszarze gminy nawiązuje do budowy geologicznej i rzeźby terenu. Szczególnie w części południowej obszaru znajdują się górne, wąskie i stromościenne odcinki dolin rzecznych.

Stan czystości wód powierzchniowych w obrębie badanego obszaru, można ocenić jako przeciętny w odniesieniu do cieków większych, i jako dobry w odniesieniu do większości małych cieków – biorąc pod uwagę zanieczyszczenia chemiczne.

W obrębie wsi wody gruntowe są związane z cienkimi pokrywami zwietrzelinowymi, a także z wąskimi listwami tarasów rzecznych, koluwiami osuwisk i aluwiami rzecznymi. Wszystkie te zbiorniki cechuje wielka zmienność stanów wody, która praktycznie nawiązuje do przebiegu opadów, bardzo mała zasobność i zła jakość wody. Lokalizacja studni gospodarskich uwarunkowana jest najczęściej stosunkami własnościowymi, co przy mozaikowym układzie występowania i zasobności zbiorników wód gruntowych często prowadzi do barku jej wody lub znacznego jej niedostatku.

Pokrywa glebowa wsi charakteryzuje się średnim zróżnicowaniem pod względem rodzaju, gatunku i typologii gleb oraz znaczną zmiennością w przypadku rolniczej przydatności gleb. W północno – wschodniej części wsi występują utwory lessowe głębokie na których wykształciły się gleby brunatne kwaśne, brunatne wyługowane i pseudobielicowe. Posiadają one w całym profilu dobre warunki fizyczne i powietrzno – wodne. Zaliczono je przede wszystkim do kompleksu „2” pszennego dobrego. Gleby lessowe zajmują około 10% powierzchni gruntów ornych opisywanej wsi.

Pozostałą część powierzchni wsi Husów zajmują gleby wietrzeniowe, a wśród nich największy obszar przypada na utwory pyłowe, które pokrywają 77% powierzchni gruntów ornych. Wszystkie gleby wietrzeniowe wsi występują głównie w 2 zasadniczych typach tj. w typie brunatnym kwaśnym i wyługowanym oraz w typie pseudobielicowym.

Charakteryzowany obszar wsi Husów wchodzi w skład następujących stref geobotanicznych: środkowoeuropejskiej nizinno – wyżynnej i górskiej (Pawłowski 1972). Według podziału Polski na regiony geobotaniczne (Matuszkiewicz 1993) opisywany teren usytuowany jest następujaco:

Dział: Wyżyn Południowopolskich oraz Wschodniokarpacki,

Kraina: Kotliny Sandomierskiej oraz Karpat Wschodnich,

Okręg: Przemysko–Rzeszowski oraz Pogórza Strzyżowsko–Dynowsko- Przemyskiego,

Podokręg: Przeworski oraz Błażowski.

Charakterystyczne dla wyróżnionych regionów geobotanicznych są według Matuszkiewicza (1993) lasy grądowe z zespołu Tilio – Carpinetum na zboczach i bory mieszane z zespołu Pino – Quercetum na spłaszczeniach wierzchowinowych. Występuje także buczyna karpacka Dentario Glandulosae – Fagetum, ale na niewielkich przestrzeniach.

Większość drzewostanu tutejszych lasów tworzą sztuczne monokultury sosnowe, powstałe po wycięciu naturalnych lasów grądowych. Spotkać tez można lasy mieszane, olsy a także lasy liściaste. Na wałach wydmowych i ubogich piaszczystych glebach występują rachityczne bory porostowate, tworzące widne rzadkie sośniny, złożone z małych często skarlałych drzew. W tutejszych lasach sosnowych występuje doskonały dla zdrowia i wypoczynku fitoklimat. Na terenie wsi Husów przeważają pola uprawne i świeże lub suche łąki. Jednakże w kilku miejscach zachowały się płaty lasów grądowych (z zespołu Tilio – Carpinetum) i buczyny karpackiej (Dentario Glandulosae – Fagetum). W południowej części wsi Husów znajduje się rezerwat „Husówka”, w którym ochronie podlega kłokoczka południowa Jest on najliczniejszym skupiskiem tego gatunku, w tej części Pogórza Dynowskiego. Duża liczebność oraz stałe odnawianie się kłokoczki wykazuje, ze znajduje ona tutaj optymalne warunki rozwoju.

Walory przyrodnicze wsi Husów sprzyjają uprawianiu turystyki pieszej i kolarskiej, a zimą także narciarskiej. Stwarzają one możliwość dobrego wypoczynku w kontakcie z przyrodą.

Opracowała: Anna Leńczyk